Starostwo Powiatowe w Kaliszu - Ogólnopolski program profilaktyki czerniaka

Nowotwory złośliwe skóry należą do najliczniejszej grupy nowotworów złośliwych u ludzi rasy białej. Zajmują od kilkunastu lat 5-te miejsce na liście największych problemów onkologicznych. Należą do nich:

• nowotwory nabłonkowe (raki) - wśród nich najczęściej występują: * raki podstawnokomórkowe, * raki płaskonabłonkowe,
• nowotwory rozwijające się z melanocytów (czerniaki), 
• inne rzadkie nowotwory nienabłonkowe.

Raki skóry rozwijają się pod wpływem uszkadzającego działania promieniowania słonecznego (ultrafioletowego), czynników chemicznych. Stąd najbardziej narażoną grupą są osoby pracujące w ekspozycji na niekorzystne czynniki atmosferyczne (światło słoneczne) i chemiczne: rolnicy, pracownicy branży budowlanej i drogowej. Nowotwory, głównie SCC, rozwijają się stosunkowo powoli, na podłożu degeneracyjnych zmian skórnych i stanów przedrakowych (np. leukoplakia, dermatozy zawodowe, nie gojące się owrzodzenia).

Zgodnie z zapisami map potrzeb zdrowotnych - mapa w zakresie onkologii dla Polski (w tym dokumencie nie uwzględniano nieczerniakowych nowotworów złośliwych skóry) dostępna pod adresem http://www.mapypotrzebzdrowotnych.mz.gov.pl/mapy-potrzeb-zdrowotnych-dokumenty/ w latach 2010 - 2012 w Polsce leczono 13,5 tys. pacjentów z czerniakiem, z czego 12 świadczeniodawców hospitalizowało więcej niż 2% pacjentów w skali kraju. Łącznie tych 12 świadczeniodawców hospitalizowało około 45% wszystkich pacjentów z czerniakiem. Zdecydowanie najwięcej pacjentów z tym nowotworem (ponad 1,2 tys.) leczono w Centrum Onkologii - Instytucie im. Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie. 

Wśród nowotworów skóry:

1 Największą grupę stanowią raki podstawnokomórkowe (łac. carcinoma basocellulare, basal cell carcinoma -BCC). Pochodzą z komórek warstwy podstawnej naskórka lub pochewki mieszków włosowych. Stanowi on ok. ¾ wszystkich nowotworów złośliwych na skórze, przy czym najczęściej występuje w rejonie głowy i szyi, zwłaszcza powyżej linii łączącej kąciki ust z przewodami słuchowymi zewnętrznymi (75% - 86%).

2. Raki płaskonabłonkowe, zwane kolczystokomórkowymi (łac. carcinoma planoepitheliale, carcinoma spinocellulare, squamous cell carcinoma - SCC) są drugą co do częstości grupą nowotworów skóry. Stanowi on ok. 15% - 20% ogółu nowotworów złośliwych skóry. Najczęściej występuje na odsłoniętych okolicach ciała np. twarzy, plecach, kończynach, wardze. Rośnie agresywniej niż rak podstawnokomórkowy, daje przerzuty do węzłów chłonnych oraz przerzuty odległe.

3.W ramach nowotworów skóry uwagę należy zwrócić na Czerniaka, zwany też czerniakiem złośliwym (łac. melanoma malignum) – nowotwór złośliwy skóry, błon śluzowych lub błony naczyniowejoka wywodzący się z melanocytów. Stanowi od 5% do 7% nowotworów złośliwych skóry człowieka. Czerniak przed 40. rokiem życia jest rzadki, szczyt zachorowań przypada na siódmą i ósmą dekadę życia.

Najczęściej pojawia się na skórze niezmienionej, choć może powstać w obrębie znamion barwnikowych. Rozpoznanie należy potwierdzić za pomocą badania histopatologicznego. Rokowanie zależy od histologicznej złośliwości guza, zaawansowania miejscowego i ogólnego. Zmiany w obrębie znamienia, budzące niepokój onkologiczny, są określane jako reguła ABCDE - Freidmana i Rigela

• A – asymetria (ang. asymetry) - zmiana kształtu znamienia z okrągłej na niesymetryczną
• B – brzegi, granica (ang. border) - nierówne, postrzępione brzegi znamienia,
• C- czerwony, czarny lub niejednorodny kolor (ang. colour) zmiana w zabarwieniu znamienia: ściemnienie, rozjaśnienie, różne kolory w obrębie tego samego znamienia,
• D - duży rozmiar, średnica znamienia (ang. diameter) - ocenie powinny być poddane wszelkie znamiona o wielkości powyżej 6 mm,
• E - ewolucja (ang. evolving over time) - postępujące zmiany zachodzące w znamieniu.
• Zaproponowano rozbudowanie tej reguły, które jest szczególnie pomocne w odniesieniu do czerniaka guzowatego (ang. nodular melanoma -NM):
• E - uniesiony (ang. elevated) - uniesiony ponad powierzchnie skóry,
• F - twardy (ang. firm) - twardy w dotyku,
• G - rozwój, rośnięcie (ang. growing) – szybki wzrost w ciągu kilku tygodni lub miesięcy.